Open Brief namens de Smibanese University
We zijn in transformatie wat betekent dat veel verandert. We zijn geen winkelcentrum meer, we transformeren naar het hart van Zuidoost. Een plek waar je kan wonen, werken, leven, ontmoeten en recreëren. Niet alleen ons centrum verandert, heel Zuidoost groeit en heeft over een aantal jaren twee keer zoveel inwoners. Om ervoor te zorgen dat we aansluiten bij huidige en nieuwe inwoners hebben we Prof. Soortkill, columnist bij het NRC, schrijver van het Smibanese woordenboek en oprichter van Smibanese University, gevraagd zijn visie te delen op de tone of voice; de toon van communicatie én manier van communiceren die partijen die aan Zuidoost werken zouden moeten gebruiken. Hij schreef deze brief.
Beste non-Bimre bewoner,
Fijn dat je dit leest. Mijn echte naam is irrelevant, want ik ga door het leven als prof. Soortkill, don’t forget the prof. In het resterende gedeelte van deze open brief zal ik het hebben over ‘Bijlmer als subcultuur’, die wij van de Smibanese University identificeren als de Smibanese samenleving.
De Smibanese University is de eerste en enige echte university uit de Smib, ook wel bekend als de Bims, ook wel bekend als Bimre, maar vooral bekend als de Bijlmer. Zie ons als een kennisinstituut, alleen zijn we op geen enkele wijze geïnstitutionaliseerd.
Heb je ooit gehoord van het Smibanese? Ervan uitgaand dat dit niet het geval is: het Smibanese is een dialect binnen de ‘straattaal’ , een vocabulaire ontstaan in de Bijlmer. Ja, ook binnen straattaal heb je dialecten net als binnen iedere andere taal. Voor dat ik verder ga over het Smibanese wil ik het volgende zeggen: wanneer ik het heb over de Bijlmer dan heb ik het over een subcultuur. Want wat is de Bijlmer precies? Vandaag de dag wordt dit gebied eerder Amsterdam Zuidoost genoemd, Bijlmer is vooral een naam die in de volksmond leeft. Voorheen werd alles wat in onderdeel uitmaakte van het zuidoostelijke deel van Amsterdam ‘de Bijlmer’ genoemd. Maar dat is nooit accuraat geweest, want ik ben feitelijk opgegroeid in Gaasperdam, in de uiterste hoek van Zuidoost genaamd Gein. Maar ook ik ben in mijn belevenis opgegroeid in de Bijlmer en identificeerde m’n leefomgeving als ‘de Bijlmer’. Gaasperdam was enkel een formaliteit, net als hoe Haarlem de hoofdstad van Noord-Holland is. Bijlmer kan je daarom het beste zien als een subcultuur in plaats van een fysieke locatie.
We kennen inmiddels allemaal het verhaal van het ontstaan van de Bijlmer, toch? Het bouwproject wat in de jaren 60 als hoopgevend architectonisch initiatief werkelijkheid werd, maar binnen no time bekend stond als de afvalput van Nederland. Hier waren redenen genoeg voor, waarvan de voornaamste de iets te optimistisch ingestoken bouwplannen waren, in combinatie met de ontwikkelingen in toenmalige Nederlandse koloniën. Je weet wat men zegt, ieder voordeel heeft z’n nadeel en vice versa. De Bijlmer kan je in dezen zien als een carrousel van voor- en nadelen die maar in de rondte bleef draaien. Dat we inmiddels tot dit punt zijn gekomen binnen dit stadsdeel anno 2023 laat zien dat al het gedraai eindigde in het positieve, alleen is het wel met de nodige weerstand en moeite tot dit punt gekomen. Want waar men de krakers van mid-jaren 70’ verantwoordelijk hielden voor alle rotzooi die de Bijlmer voor velen van buitenaf typeerde, zijn het uiteindelijk zij en hun nakomelingen die de Bijlmer hebben gemaakt tot wat het nu is, en zodoende de identiteit hebben gevormd die wij van de Smibanese University de Smibanese samenleving noemen. De samenleving die hier is ontstaat is namelijk dusdanig alternatief dat het in beleving dorpse karakteristieken heeft. In mijn ogen zijn het de bewoners die de Bijlmer zijn, en is de ligging van dit gebied enkel in dienst van de mensen die gezamenlijk deze cultuur belichamen.
De Smibanese samenleving kan je zien als een sociaal akkoord tussen mensen van verschillende culturele achtergronden, religieuze stromingen en talen die allen een leven wilde opbouwen binnen Nederland. Vele kwamen hier als vluchteling, terwijl dit meestal wordt gebagatelliseerd met de term gelukzoeker. Een vluchteling ben je wanneer je het land van herkomst verlaat omdat het leven daar kansloos is. Zo iemand vlucht letterlijk uit die omstandigheid. Het gros van de eerste bewoners die de Bijlmer maakte tot wat het nu is waren vluchtelingen uit (toenmalige) Nederlandse koloniën. Deze mensen kan je om die reden eerder zien als gedupeerden dan gelukzoekers, gedupeerd door het eeuwenoude westerse imperialisme waar Nederland al eeuwen hun handen aan vuil maakt.
In eerste instantie waren het veelal Surinamers, aangevuld door vluchtelingen uit de Antillen en in de jaren die volgden kwamen mensen vanuit allerlei verschillende hoeken van de wereld. Met elkaar moesten we hier in de Bijlmer noodgedwongen een manier vinden om samen te leven. Dit gebeurde in de praktijk middels een kolossale wisselwerking in culturele gebruiken. Wat voor de één werkte begon de ander te gebruiken, en wat voor de ander niet werkte werd vervangen door wat voor de één wel werkte. De cultuur van de Bijlmer, in onze woorden de Smibanese cultuur, is dus in principe de uitkomst van deze culturele mengelmoes die veelal wordt uitgedragen door de kinderen van de Bijlmer. Dit zijn de nakomelingen van de eerste bewoners die als eerste generatie zijn geboren in de Bijlmer. Waar deze mengelmoes vooral in tot uiting komt is het Smibanese, de manier van spreken die met name onder jongeren is verheven tot de norm. Het Smibanese kan je zien als een herinterpretatie van het Nederlands, vermengt met allerlei taalgebruiken uit verschillende landen met als voornaamste invloed het Sranantongo. Maar let wel, dit is hoe wij met elkaar praten onderling, dus kom je van buitenaf dan kan je je ook beter houden aan je taal van buitenaf, wat dat ook mag zijn.
Ons hoef je namelijk niet te paaien met je overmatig geforceerde inlevingsvermogen. Met zulk gedrag maak je jezelf juist minder geliefd, want eenieder ziet daar doorheen. Hou het gewoon puur ten alle tijden. Wanneer je als buitenstaander hier komt en met ons wilt communiceren moet je rechtdoorzee zijn, zo real as you can be. We houden hier niet van onnodige poespas, en zitten niet te wachten op schijn-inlevingsvermogen. Zeg ons gewoon wat je wil zeggen, maak het niet te moeilijk, liever maak je het zo makkelijk mogelijk. Wij opereren vanuit de volksmond, onze Smibanese volksmond. Formele dingen snappen we ook, alleen zit niemand hierop te wachten. Leg ons gewoon uit wat we moeten weten alsof je het aan je broer of zus uitlegt. Praat ook geen Smibanese, of ieder ander dialect binnen de straattaal, want we weten damn well dat je dit niet uit nature doet. Dat is wat ik bedoel met puur. Houd het puur, dat waarderen we het meest. Puur is betrouwbaar, want waar je in dezen te maken hebt met een hoop mensen die door schade en schande de Nederlandse autoriteiten niet meer vertrouwen, is puur zijn het tegengif. De Smibanese samenleving is een volk wat allang de hoop in autoriteiten heeft verloren. Maar er valt ondanks dit nog genoeg te winnen.
Wat je het beste kan doen is praten en handelen naar de behoeftes van de mensen. Je hoeft niet te praten in onze tone of voice. De sleutel zit ‘m in hoe je mensen behandelt, en hoe toegankelijk informatie wordt gemaakt. En wanneer je de buurt wilt afbeelden op welke manier dan ook, doe dit ook zo puur als mogelijk. Neem puur in alles wat je doet als uitgangspunt, dan zal puur ook zijn want je ontvangt.
Schrijver: Prof. Soortkill
Fotograaf: Texas Schiffmacher
